Vijf recepten om in de veranderpuree te raken

De Belg Bruno Paul de Roeck schreef ooit een boekje met de originele titel Recepten om in de puree te raken (1981). In een dergelijk recept beschrijf je heel precies juist dat gedrag wat je niet moet vertonen om in de problemen, burnout, stress of paniek te raken. Zijn gedachte: Niemand is deskundig in wat hij zou moeten zijn of zou moeten doen.Wél in wat hij is en doet. En als je weet wat je niet moet doen, dan val je niet steeds weer in dezelfde valkuil. 

Rond veranderen zou je gemakkelijk een heel dik receptenboek kunnen vullen hoe je in de puree kunt raken. Hier een korte opsomming welke recepten zo'n boek beslist zouden halen.

Recept 1 Om ieder leven uit het verandertraject weg te organiseren door blauwdrukdenken, controle en aansturing vanuit macht

Ga er om te beginnen van uit dat veranderingen te managen zijn. Maak eerst een plan, communiceer dit en spreek acties af. Stuur strak aan, ook als het gaat om veranderingen van houding, gedrag en samenwerking. Gebruik bij voorkeur een model me acht stappen. Voeg daarbij flinke hoeveelheid top down communicatie, snufjes sense of urgency (zie verder) en uw medewerkers zullen zich zo gecontroleerd voelen dat ieder leven uit het verandertraject is georganiseerd. 

Recept 2 Om medewerkers onbedoeld te diskwalificeren en hun betrokkenheid op voorhand tot nul te reduceren

Start een verandertraject en noem het 'Cultuurverandering'. Geef mensen daarmee het gevoel dat alles wat ze tot dan gedaan hebben niet klopt. Ofwel: oude cultuur is. Een goede naam voor zo'n traject is Bestemming Klant, waarmee de NS ooit zichzelf op een smakeloze veranderprut trakteerde. Veel te gewoon en een belediging om aan mee te moeten doen.

Recept 3 Om verandermoeheid, gelatenheid en afwachting te creëren door de urgentie te benadrukken

Negeer de traagheid van verandervragen en maak vaart door een dwingend gevoel van urgentie te creëren. Benoem al dan niet bestaande dreigingen en voer de druk van buiten op. Zo kan het niet langer! Als we nu niets doen gaan we ten onder! In een wereld waarin alles sneller moet, is dat het recept voor een overheerlijk portie verandermoeheid. Het is net soep die te heet wordt opgediend: die laat iedereen gewoon rustig afkoelen. 

Recept 4 Om je energie op de verkeerde zaken te richten, door altijd veel aandacht te besteden aan mensen die niet meedoen of tegenbewegen

Besteedt veel aandacht aan mensen met weerstand, omdat je iedereen wil betrekken en wil laten meedoen. Zodat zij zich gehoord weten in hun, vaak ongerichte, mening en ideeën. Daarna zullen zich nieuwe mensen aandienen, die ook aandacht willen. En wat je aandacht geeft groeit, dus binnen de kortste tijd gaat alle tijd zitten in mensen die kritiek hebben, klachten of een mening. 

Recept 5 Om vooral rationeel, analytisch en probleemgericht te werken. Logisch maar vaak nutteloos.

Richt het traject volledig op problemen, wat niet werkt en hoe dat beter kan. Geef subgroepjes deelopdrachten en laat veel, heel veel flapovervellen volschrijven of beplakken met post-it vellen. Het is een overbekend recept, waar iedereen gemakkelijk van eet en waar je eindeloze sessies aan kunt besteden. En hoeveel je dan ook bespreekt, laat het je altijd achter met een hol en wat leeg gevoel. Wat hebben we nou gedaan? 

Bruno Paul de Roeck was optimistisch over de effecten van het schrijven van dergelijke recepten. Het levert bewustzijn op wat je zelf doet om juist niet te bereiken wat je wilt. Een not-to do lijst als het ware. En wanneer je goed scherp hebt welk gedrag je vertoont wanneer je improduktief aan het veranderen slaat, dan kan je daarna zoeken naar alternatieven. 

Het lastige is dat het bij veranderen er juist vaak om gaat heel voor de hand liggend gedrag of aanpakken te vermijden. Laat ik het ze nog een keer uitleggen, denkt de manager, want ze reageren zo afwachtend. Dan snappen ze het wel. Waarmee hij onbedoeld de verandering stagneert: het team wordt nog passiever.

Dat maakt veranderen tot een wonderlijke bezigheid: de aanpak gaat meestal anders en tegengesteld aan wat je geneigd bent te doen.

Foto door Jason Wong op Unsplash